Deze week voor Pasen heet de Lijdensweek. Deze column gaat ook over lijden. Maar deze week wordt ook de Goede Week genoemd. Lees dus door, hou vol, dit is geen somber verhaal, dit is een hoopvol verhaal.
De afgelopen weken kwam ik op verscheidene plaatsen troostrijke en inspirerende gedachten tegen over lijden. Eerst de bovenstaande tekst van de door mij zeer gewaardeerde theoloog Arjan Broers (een man die net als ik erg van het werk van Drs. P houdt, dan kun je bij mij al geen kwaad meer doen). Ik laat hem nog even aan het woord: ‘Telkens opnieuw moet ik leren dat echt contact met andere mensen en met mezelf vooral ontstaat als ik een verwond mens durf te zijn of durf te zien, niet als ik mezelf presenteer als ideaal en succesvol en slim en krachtig. Dan pas ontstaan humor, wijsheid, vriendschap. En telkens vergeet ik dat weer.”
Ik herken mezelf en mijn eigen worsteling zo in zijn woorden. Ik heb ook met vallen en opstaan moeten leren om een verwond mens te durven zijn. En nu, met de AOW in zicht, begin ik er eindelijk iets van te snappen. Ik vergeet het telkens weer, maar oefening baart kunst: ik herinner het me ook telkens weer. En het gaat steeds iets makkelijker, het herinneren. Het vergeten ging altijd al makkelijk.
Oplossing of opluchting?
Broers beschrijft eigenlijk mooi hoe contact ontstaat door het tonen van onze kwetsuren. Het interessante is dat het omgekeerde ook waar is: ik heb de ander ook juist nodig vóór ik dat durf te doen. Ik heb de verwelkoming nodig. En wie niet? Kennen we niet allemaal ook de afwijzing en de angst voor de afwijzing? Ik heb dus een ander nodig die weet dat tegenslag en pijn bij het leven horen. Dan durf ik eerder de gevoeligheid van mijn hart te tonen.
Ik hoop dat jij ook de ervaring kent dat je, vermoedelijk aarzelend en met enige schaamte, je verdriet deelt met een ander, uitkomt voor je teleurstelling, je worsteling, je kwetsuren. En dat je dan gehoord wordt. Dat er misschien niets wordt opgelost en dat je je dan toch opgelucht voelt, ruimer. Misschien voelde je je eerst wel bezwaard om je lijden te delen, maar kon je ervaren dat het juist verbindend werkte. Ik hoop het voor je.
Waarom?
Ik las een paar weken geleden een mooi interview met de Vlaamse psychiater Dirk De Wachter (voor wie het wil lezen: je treft verderop de link aan). Ook daarin ging het over lijden. En over het waarom ervan. Daarover zei hij: ‘Er is geen antwoord op het waarom. Er is alleen een samen machteloos zijn, denk ik.’ Klinkt het gek als ik zeg dat mij dat troostte? Dit ene woordje is de sleutel waar zoveel mensen naarstig naar op zoek zijn: samen. Niet in je eentje machteloos zijn, maar samen. Dat is een wereld van verschil. Dat heeft de belofte in zich van contact, van herkenning. En dan, jawel, van nieuwe ruimte, van opluchting, van opgetogenheid.
‘Waarom’ is een heel krachtig woord. Tenminste: als de vraag echt openlijk gesteld wordt, zonder dat er een te snel antwoord op volgt. Begin april mocht ik een gastles geven in een opleiding voor rouwtherapeuten. Dat zijn natuurlijk allemaal mensen die weet hebben van lijden, en die ook hun eigen lijden onder ogen durven zien, als een wond die ze met zich mee dragen. De les ging over verlangen. Al onze pijn verlangt naar expressie, verlangt naar gehoord worden, verlangt, kortom, naar contact. We gingen zuchten, geluid maken, zingen. Een van de deelneemsters kwam op een goed moment volop in het uiten van haar ‘waarom’. En even later werd dat: ‘waarom, in Godsnaam’. Ja, dat was hartverscheurend. Maar er waren anderen die meededen, er werd gezongen om haar heen, en uiteindelijk was er opluchting, bevrijding. Er was geen makkelijke oplossing, maar de machteloosheid was geuit en had zich getransformeerd in levendigheid. Verwonding had ons gebracht bij verwondering.
Samen, dat is de sleutel
We hebben elkaar nodig, als luisteraars, als getuigen. Als ik mijn levenslied zing heb ik het nodig dat jij luistert. Verder hoef je niets, je hoeft niets op te lossen. Maar het is wel echt fijn als je bij me bent. En ik heb je ook nodig om samen met mij te zingen. Omdat jij net als ik een mens bent en dus ook weet hebt van ups en downs. ‘Samen’ is een van de sleutels van stembevrijding. We zien het steeds weer in onze workshops: mensen die elkaar, vaak tot hun eigen verrassing, het achterste van hun tong laten zien, en niet zelden verandert een smartelijk zingen dan in pure gepassioneerdheid en soms zelfs in vreugdevol gejubel.
‘Bleibet hier und wachet mit mir, wachet und betet’ zingen we ieder jaar op Goede Vrijdag bij Het Lied van de Ziel. ‘Blijf hier en waak met mij, waak en bid.’ En ook als we dat lied zingen kunnen we soms ineens voelen: ik ben niet alleen!
Kom je meezingen bij het Lied van de Ziel? Of in de zomerretraite, waar we nog weer dieper onze verbinding kunnen vieren? Of in een workshop, waar jij jezelf kunt verrassen? Of wie weet in onze opleiding, omdat je hart opengaat van zingende mensen?
Humor, wijsheid en vriendschap, belooft Arjan Broers ons. En ik beloof je: we zullen vrijdag dan ook eindigen met een jubelend Hallelujah!
