Dat vond ik nou een intrigerende gedachte die Satish Kumar opschreef, in een inspirerend boekje met de uitnodigende titel Elegante Eenvoud. Je wordt pottenbakker door een pot te bakken. Niet door de passende opleiding te volgen. Die opleiding kan helpen, kan zelfs belangrijk zijn, maar die zal nooit een pottenbakker van je maken. De pottenbakker wordt geboren en wel tegelijk met de pot. En als je bereid bent om daar niet uitsluitend nuchter naar te kijken dan zie je eigenlijk een wondertje.
Deze geboorte, telkens weer, daarop zit deze wereld te wachten, is mijn overtuiging. Een mens die zelf voelt: dit ben ik, dit staat mij te doen, dit heb ik te geven. En die dat dan gaat doen. Niet omdat hij zeker weet dat er een mooie pot uitkomt, niet omdat hij zeker weet dat de pot gewaardeerd of zelfs verkocht gaat worden. Maar omdat hij voelt: dit is mijn bijdrage. Dat is liefde.
Een vijf voor zingen, levenslang
Het vergt doorgaans wel moed om zo’n mens te zijn die van binnenuit durft te leven. En je hebt er dus bemoediging bij nodig. Maar wij leven in een maatschappij die helemaal is ingericht op resultaten, prestaties, scoren. Uiterlijkheden dus, want wat binnen in ons leeft valt niet te meten. We zijn gaan denken in cijfers, en zijn gehecht geraakt aan meetbaarheid. Nou kan meetbaarheid heel belangrijk zijn, cruciaal zelfs, het helpt om vliegtuigen veilig te laten landen en om mooie woningen te bouwen. Maar we zijn doorgeslagen. We menen dat we ook het onmeetbare in cijfers moeten vangen. Voorbeeld: ik hoorde deze week weer (dat gebeurt me vaker) een verhaal van iemand die vroeger op school een vijf kreeg voor zingen, en de rest van haar leven dus niet meer durfde. Een ander vertelde dat ze nooit zongen op school behalve dat ze voor ieder rapport een keer moest vóórzingen. Ze kreeg altijd een zes. We zijn dat gewoon gaan vinden, maar wat is daar eigenlijk gemeten? Wat is daar beoordeeld? En: welke bijdrage is daar geleverd aan het ontwikkelen van creativiteit, groei, geluk?
Ieder kind is van nature creatief. Ieder kind is origineel. Is dus een bron, want dat is wat ‘origineel’ betekent. Hoe ging dat bij jou vroeger? Ben je gezien en bemoedigd in je creativiteit, in je eigenheid? Heb je kunnen experimenteren? Of voelde je je beoordeeld, gemeten, wellicht zelfs vernederd? De voortdurende evaluaties waaraan wij kinderen (en volwassenen) blootstellen creëren al te vaak een gevoel van onveiligheid. En als je je niet veilig voelt dan is de kans kleiner dat je gewoonweg klei pakt en een pot gaat bakken, ook later in je leven. Of gaat zingen of dansen. Of op welke andere manier dan ook jezelf als bron van creativiteit leert kennen. Nou snap ik best dat niet in iedereen een beroemde pottenbakker of zanger of danser schuilt. Maar er schuilt wel in ieder van ons een uniek talent dat verlangt naar ruimte, naar gezien worden, naar nodig zijn. Omdat dat talent uniek is kan vergelijking dodelijk zijn, als het ons reduceert tot een slechte kopie van een ander, tot iemand die er weinig van bakt. Dat is pijnlijk.
Een tien voor zingen, en dan?
Overigens is het ook helemaal niet makkelijk als je aan de goeie kant van de vergelijking zit, als je echt heel getalenteerd bent als musicus, bijvoorbeeld. Als je voelt: ik heb hiermee echt wat te geven, ik wil mijn leven hieraan wijden. Je kiest dan een beroep dat per definitie delicaat is: je moet het dan hebben van je creativiteit en dus van je gevoeligheid, van je gevoel voor schoonheid, van je ontvankelijkheid. Je moet je dus openen. Terwijl je leeft in een wereld die wil meten en vergelijken, en waarin je afgerekend kunt worden op een mindere dag. Die druk, die spanning, je moet van goeden huize komen om die te kunnen hanteren. En om je muzikaliteit te blijven koesteren, het contact ermee te behouden, je verwondering en dankbaarheid erover te blijven voelen, ja, ervan te blijven genieten als het ook je werk is, je bron van inkomsten. Mijn hart gaat altijd uit naar deze mensen die in onze wereld zo’n belangrijk werk doen.
Een studente van onze opleiding, zelf klassiek zangeres, verwoordde het na een half jaar ongeveer zo: ‘Zingen was voor mij “moeten” geworden, en ik legde voor mezelf de lat enorm hoog. Zingen is nu meer een uitlaatklep, en dat is iets waarover ik altijd amateur-zangers heb benijd. Dat is een grote verandering.’ Die woorden maakten mij natuurlijk blij, want het is de spijker op z’n kop: zingen is allereerst bedoeld om jezelf tot expressie te laten komen, te uiten wat er in je leeft. Dat is een natuurlijk vermogen dat iedereen heeft. Het brengt je bij grote vreugde, maar het heeft oefening nodig; dat is wat wij in onze stembevrijdingsactiviteiten beogen: ruimte om jou in je eigenheid naar buiten te laten komen. We verwelkomen dat wat er altijd al in je zat. Dat kan trouwens fantastisch mooi worden. Niet omdat je je best aan het doen bent om het mooi te maken, maar omdat je iets waarachtigs naar buiten laat komen. Daar kan echt niets tegen op.
Er hoeft niets weg
Niet onbelangrijk daarbij: alles wat er in je leeft, echt alles, kan en wil gezongen worden. Niets is overbodig. Een van onze andere studenten, formuleerde het ooit zo: ‘Ik heb al heel wat opleidingen gevolgd, maar dit is de eerste waarin er niets van mij weg hoeft’. Dit ene zinnetje beschrijft naar mijn gevoel precies waar onze wereld behoefte aan heeft: dat we onszelf en elkaar durven verwelkomen precies zoals we zijn. We zijn stuk voor stuk een wonder. En we zijn ook stuk voor stuk gekneusde, gebroken, gebutste mensen. We hebben onze pijn, onze angst, onze schaamte. We hebben ook onze moed, onze veerkracht, ons verlangen. En wat we allemaal nodig hebben: een plek waar we ons veilig voelen om dat alles ruimte te geven. Waar we gevoelig kunnen zijn (want dat zijn we allemaal) en dapper. Wie weet vind je die plek wel bij ons? Muziek maken, en zeker zingen, is een mysterieus mooie manier om dat alles te oefenen, om te leren, om te genieten, om te vieren. Om jezelf te bevrijden uit een keurslijf dat ons eigenlijk nooit gepast heeft. En zo nieuwe ruimte te betreden, waarin je een totaal origineel wezen bent. Een wonder. En wie weet wel een pottenbakker.
