Ken je de Amerikaanse schrijver David Sedaris? Ik heb pas een paar jaar geleden voor het eerst iets van hem gelezen en was meteen verkocht. Hij schrijft verhalen, veelal autobiografisch en vaak zo geestig dat ik al lezend hardop zit te lachen. Het is geweldige lectuur voor het slapengaan, want je slaapt in met een glimlach.
Herkenning in het moeras
Die glimlach is vaak een glimlach van herkenning. Sedaris schrijft zeldzaam eerlijk over zijn wonderlijke, om niet te zeggen krankzinnige familie van herkomst en over zijn eigen vreemdheid, zijn tics, zijn obsessies, zijn mislukkingen. Ik las de afgelopen weken bijna iedere dag wel een verhaal uit één van z’n boeken. Dat deed ik ook op een paar dagen waarop ik in mijn eigen moeras terecht gekomen was. We hebben allemaal zo ons eigen moeras, denk ik, het mijne gaat doorgaans over hoe ik tekortschiet als mens, als man, als werkgever, als stembevrijder. Ik verzeil dan in iets sombers dat zich niet laat wegpraten. Het is volstrekt irrationeel, ik weet heus wel dat ik op allerlei momenten voor mensen van betekenis ben, maar ja, die gevoelens van niet goed genoeg zijn trekken zich daar volstrekt niets van aan, die bevinden zich kennelijk op een andere laag.
Op die dagen was voor mij het lezen van Sedaris heel heilzaam. Niet alleen als afleiding, niet alleen omdat lachen fijn is, maar vooral omdat ik me meteen wat minder alleen voelde. Want de schaamte over het niet genoeg zijn ging natuurlijk meteen gepaard met eenzaamheid. Dat is overigens best een subtiel proces, dat bij mij bijna ongemerkt plaatsvindt. Ken je dat? Langzaam maar zeker trek ik me wat terug in mezelf, het is aanvankelijk niet eens onaangenaam. Maar het wordt gestuurd door schaamte. En dan Sedaris lezen, die zich ook over van alles schaamt, maar daar met zoveel humor over schrijft dat ineens de scherpte er vanaf gaat. Ik herken mezelf, ook al is zijn specifieke eigenaardigheid anders dan de mijne. En die herkenning helpt me om weer vrede te sluiten met mijn eigen vreemdheid. Mijn eigenheid, kun je ook zeggen. Ik wijk af, maar ik ben niet de enige.
Zingend het moeras uit
Vervolgens komt het erop aan om het voorbeeld van Sedaris te volgen: naar buiten komen ermee. De terugtrekkende beweging (die natuurlijk een heel oud en ingebakken patroon is) waarnemen en de moed opbrengen om mezelf te laten zien en horen. Voor mij is dat een levenslange oefening geloof ik, het kost tijd, er moet zich een nieuw patroon vormen, maar ik maak wel vorderingen.
Vermoedelijk heb ik daarom ooit stembevrijding uitgevonden (of heeft het mij gevonden?): omdat ik er zelf zo’n behoefte aan had en heb. Omdat ik ernaar verlang om naar buiten te brengen wat er in mij leeft, en zo goed weet wat er in de weg kan zitten. En natuurlijk omdat ik altijd geweten heb dat muziek daarin een unieke functie kan vervullen. Dat zingen zo dichtbij is, zo’n wezenlijk deel van onze natuur, van ieders natuur, dat daar een sleutel ligt.
En in de muziek ben ik het ook steeds beter gaan begrijpen: mijn eigenheid is het enige echt bevredigende startpunt.
Alleen vanuit mijn geheel eigen zijn kan ik een oprechte bijdrage leveren. En soms schiet ik dan nog toch steeds tekort, of althans: is wat ik breng niet wat een ander mooi vindt of nodig heeft. Maar het is wel: ik. En als jij dan jouw eigen bijdrage levert kunnen we elkaar ontmoeten. Dat is de kern van stembevrijding: van binnenuit je muziek laten komen en je vervolgens openen voor de ontmoeting. Het kan spannend zijn en trouwens ook schaamtevol. Maar op de beste momenten is er de vreugde van de herkenning, en dan zijn we wel op onszelf, maar niet meer alleen.
Wat mij betreft is dat ons uitgangspunt voor weer een heerlijk zangjaar. We staan voor je klaar met een rijk aanbod, op allerlei plaatsen in Nederland (en België!). Met korte, laagdrempelige activiteiten, een avond, een middag, een dag, voor wie eens wil ervaren wat stembevrijding doet. Met langere programma’s voor wie er echt in wil duiken. Met een opleiding voor wie voelt: ja, dat is natuurlijk heerlijk werk!
En volgende week vrijdag gaat het mantra-zingen weer van start in de Amstelkerk in Amsterdam. Met nieuwe liederen, met vertrouwde mantra’s, met mensen die al jaren komen en mensen die er voor het eerst zijn. Allemaal eigenaardige mensen. Maar misschien zullen we ook kunnen ervaren dat het waar is wat David Sedaris zegt: zo verschillend zijn we niet.
