Talloze malen al heb ik getracht in woorden uit te leggen wat stembevrijding eigenlijk is. En wat een stembevrijder is. Onlangs is de jaarlijkse folder uitgekomen over Ode an die Freude, onze Opleiding tot Stembevrijder. Een folder vol woorden. Die woorden schieten steeds tekort. Ieder jaar vind ik wel weer wat andere woorden. Dat is dan fijn, ook al weet ik dat ook die tekortschieten. Hoe kun je in woorden uitleggen wat alleen maar te ervaren is?
Daarom ben ik altijd blij als ik een uitspraak tegenkom die raak is. Zo trof ik bovenstaand citaat van Rilke een paar dagen geleden aan in mijn mailbox, als weekthema van de Voorde (waar ik zelf opgeleid ben). We hoeven maar een paar woorden te vervangen en het gaat over stembevrijding. “U vraagt of uw zingen goed is…”. Ja, hoe vaak doen we dat niet, impliciet of expliciet, aan anderen vragen of het goed is, of het er mee door kan, of het mooi is. Hoe vaak richten we onze blik op de buitenwereld, hopend op goedkeuring, applaus, erkenning.
Dat zouden we vooral niet moeten doen. Niemand kan ons raad geven, niemand. Dat realiseren zich de meeste mensen overigens totaal niet. Dus krijgen we gevraagd en ongevraagd voortdurend goede, of minstens goedbedoelde, raad op allerlei gebied. Van leraren, van ouders, van allerlei autoriteiten, van partners, vrienden, hulpverleners. Maar niemand kent het lied van jouw leven, niemand weet welke woorden en welke tonen nu bij jou horen. Ja, als jij jouw lied zingt dan kan de liefdevol luisterende getuige daarvan voelen of het lied echt van jou is. Maar dat is achteraf. En dan nog kan hij of zij er niet over oordelen. Want wie weet hoe jouw pad loopt?
Vraag jezelf in het stilste uur van de nacht af: moet ik zingen?
Ik ben zo vrij om te denken dat ik daar jouw diepste antwoord op ken. Dat antwoord is JA, voor ieder van ons. Ja, jij moet zingen. Zoals de dichter Willem Barnard zei: “Zingen moet. Desnoods … met verstikte stem”. Om jezelf in deze wereld tot uitdrukking te brengen, de diepste pijn, de hoogste vreugde, daarvoor is jou je zangstem gegeven. Om jezelf te verbinden met alles in jou, met ons en met het leven zelf. Kan dat niet pratend dan, of schrijvend? Ja, ten dele. Maar zoals ik al zei: woorden schieten tekort. Jouw zijn laat zich niet in woorden vangen. Het laat zich overigens wellicht ook niet helemaal in klanken vangen. Maar die komen soms toch dichterbij, wanneer jouw stem in vrijheid jouw lied zingt.
Dus ja, je moet zingen. Moet dat nu meteen? Nee, dat is geheel aan jou, je mag zelf weten waar en wanneer. Je hoeft er ook geen haast mee te maken, je kunt gewoon afwachten tot je het blijkt te willen. Dat moment komt namelijk vanzelf. En natuurlijk, je mag ook zelf weten wát je zingt, en hoe hard en voor wie. Dat zijn vragen waarop jij alleen, in het stilste uur, jouw antwoord kunt vinden. We kunnen jou dus niet leren hoe jij moet zingen. Dat kan niemand. En dat hoeft ook niet, want je kunt het al.
Wat kan een stembevrijder dan nog doen? Nou, misschien is het belangrijkste nog wel: er zijn op het moment dat jij besluit dat je wil. Om te luisteren, getuige te zijn, te bemoedigen, je te laten weten dat jouw lied mag klinken, ja, moet klinken. Om te verlangen naar jouw lied. Is daar een opleiding voor nodig? Nee, eigenlijk niet. Maar ja, een stembevrijder is ook maar een mens. En een mens wil leren. We kunnen jou overigens ook niet leren hoe jij stembevrijder moet zijn. Dat kan niemand. Maar als de woorden van Rilke in jou weerklank vinden en jij weet dat jij stembevrijder moet zijn, dan wil je misschien toch die folder lezen, met al die woorden.
