Een aantal maanden geleden heeft de RVU opnames gemaakt tijdens een van onze workshops ‘Naar Binnen en Naar Buiten’. In april zijn de uitzendingen van start gegaan van het programma ‘Niet gelukkig, geld terug’, het laat allerlei cursussen en workshops uit het hele land zien. De hele dag waren een cameraman en een geluidsman aanwezig, de verslaggever was één van de deelnemers. De deelnemers aan de workshop waren niet speciaal geselecteerd, maar wisten wel vooraf wat er ging gebeuren.
Zingen voor het oog van de natie geeft natuurlijk extra spanning, maar gelukkig wenden we er in de loop van de dag steeds meer aan. De opnames zijn gemonteerd tot een item van een minuut of zeven. Het programma is getiteld: “Niet gelukkig, geld terug” en wordt op donderdagen uitgezonden op Nederland 2 vanaf 19.20 uur. Per uitzending zijn er drie items. Donderdag aanstaande 7 mei zijn wij aan de beurt, het item heet: stembevrijding. Overigens kun je het ook na de uitzenddatum nog bekijken via de site van de RVU.
Gaan deelnemers inderdaad als gelukkiger mensen de deur uit na zo’n workshop van een dag? Ja, dat gebeurt. Kunnen we dat garanderen? Nee, helaas niet. Vind ik dat jammer? Nee, dat vind ik niet jammer, dat vind ik nagenoeg onuitstaanbaar. Nou, dat is een tikkeltje overdreven, ik heb inmiddels wel geleerd om daar beter mee om te gaan. Of juister: ik heb onder ogen moeten zien dat ik mensen wel geluk kan gunnen, maar niet op bestelling kan bezorgen. Dat leidt inderdaad tot ellende, net zoals John Heider zegt. Want als ik teveel m’n best ga doen in de hoop dat iedereen na afloop dolgelukkig het pand verlaat, dan krijgen de deelnemers paradoxaal genoeg helemaal niet het beste van mij.
Als ik me teveel bezighoud met het resultaat dat behaald moet worden (buiten mij, dus) dan ben ik niet meer in contact wat ik oprecht te geven heb (van binnen). En laat dat nou toch precies zijn waar die workshop over gaat, want voor zingen geldt exact hetzelfde: wie zich richt op hoe mooi of minstens acceptabel z’n gezang moet zijn zingt niet het lied dat uit z’n hart wil stromen.
Het gebeurt dus ook dat mensen ongelukkiger weggaan dan dat ze binnenkomen. In verwarring, bijvoorbeeld, of soms ronduit teleurgesteld. Misschien hadden ze verwacht dat er veel samengezongen zou worden, en dat is dan niet in die mate gebeurd. Of ze hadden gehoopt op meer praktische, technische tips en oefening. We kondigen deze dagen aan als een ‘intensieve workshop stembevrijding’.
Onlangs kreeg ik een uitvoerige terugblik toegestuurd van een deelneemster (zelf professioneel musicus) die het wel een sensatie had gevonden om nu eens zonder voorbereiding, zonder bladmuziek voor de vuist weg te zingen, maar zich bij intensief toch iets heel anders had voorgesteld. Haar opmerkingen hielpen mij wel om nog weer eens verder te verhelderen wat stembevrijding eigenlijk is.
Stembevrijding is een ‘intensief’ proces, maar je kunt dat woord op twee verschillende manieren begrijpen. Heel veel zelf zingen of samen zingen kan heel intensief zijn, maar daar gaat het niet om tijdens deze workshop. Ik denk eerder aan de intensiteit van de ervaring. De ‘sensatie’ van het jezelf laten horen aan anderen zonder dat je daarvoor het houvast hebt van dat wat je hebt ingestudeerd. Tja, om iedere deelnemer daartoe de kans te geven vergt van de anderen dus ook veel luisteren. Ik hoop dan altijd dat dat toch ook bijdraagt aan ieders ervaring, omdat het inspirerend kan zijn om de stappen die anderen maken te mogen zien. Al was het maar omdat we bij elkaar de valkuilen kunnen herkennen waar we zelf ook in plegen te trappen.
Mensen zijn heel uiteenlopend. Dat betekent dat hun gezang ook heel gevarieerd is. Bij de een is dat vrolijk, uitbundig, bij de ander angstig, pijnlijk. En volgende week zou dat zo maar omgekeerd kunnen zijn. Ik houd erg van dat hele scala, het een is niet beter dan het ander, het een kan ook niet zonder het ander. Echte vreugde kan alleen daar gevierd worden waar de even oprechte pijn niet hoeft te worden vermeden.
Opwinding kan in uitbundigheid worden beleefd waar angst niet hoeft te worden weggestopt. Dat is precies het heilzame van zingen, dat we meer en meer uiting kunnen geven aan alles wat er in ons leeft. Uiteindelijk leidt dat tot intense vreugde, en precies daarom verwelkom ik graag alles wat daar dan ook maar aan voorafgaat.
Is het daarmee therapie geworden die eigenlijk elders thuishoort? Die vraag komt af en toe opzetten. Ik kan daar geen ja of nee op zeggen. En eigenlijk wil ik dat ook niet. Zingen kan een heilzame ervaring zijn, ook in de zin van: helend. Prachtig, toch? Het werkt trouwens ook preventief: wie z’n gezang de vrije ruimte laat, bevordert z’n welbevinden, z’n gezondheid. Zingen bevordert juist ook de gezondheid omdat het verbindt, het overstijgt de tegenstellingen en het isolement.
We leven in een wereld die bol staat van de dualiteit: ziel en lichaam, jij en ik, ziek en gezond, man en vrouw, noem maar op. Onze neiging tot hokjesdenken verergert dat alleen maar. Dit is zingen, dat niet. Dit is muziek, dat niet. Dit hoort thuis bij de dokter, dit hoort thuis bij de psycholoog, dit hoort thuis bij de zangleraar. Maar ja, we bestaan niet uit allemaal losse stukjes, die apart van elkaar te beleven zijn of zelfs te behandelen. Dus wie gaat zingen komt van alles tegen. Wie z’n stem wil bevrijden komt van alles tegen. En wat mij betreft is dat welkom. Want we hoeven er niks mee te doen. We hoeven het ‘alleen maar’ te horen, erbij aanwezig te zijn. Dat is genoeg, en het is trouwens ook heel veel, soms.
Nou, hopelijk heeft dit verhaal iedereen ontmoedigd die iets anders zoekt. En als dit wél is wat je zoekt ben je natuurlijk helemaal welkom. Er zijn steeds meer mensen zijn voor wie dat geldt en de uitzending van de RVU zal vermoedelijk nog tot extra vraag leiden, daarom hebben we het aanbod van eendaagse workshops wat uitgebreid. Omdat de ruimte in mijn eigen agenda uiteindelijk toch ook z’n grenzen kent heb ik andere door ons opgeleide stembevrijders gevraagd om die workshops te verzorgen.
