We naderen Kerstmis, misschien moesten we het dan toch maar eens over Jezus hebben. Proef je enige tegenzin in die formulering? Je hebt gelijk. Die weerstand heeft natuurlijk met vroeger te maken, de naam Jezus is in mij verbonden geraakt met opgelegde heiligheid, met onbegrijpelijke, strenge verhalen, en met zondigheid.
Dat was natuurlijk niet steeds zo. Aanvankelijk was het vooral een betoverende ervaring, zingen in het jongenskoor, kerstverhalen, lichtjes. Met als hoogtepunt de dag dat ik een hoofdrol kreeg in een Kerstspel. Nee, ik was niet Jezus. Ik was Maria! Ik zat op een jongensschool, en ja, die rol moest natuurlijk ook gespeeld worden. Laten we het er maar op houden dat ik de kans heb gekregen mijn vrouwelijke kanten vroegtijdig te ontwikkelen.
Maar naarmate ik wat ouder werd Jezus meer en meer het ideaalbeeld waar ik helaas nooit aan zou kunnen tippen, dat werkte op mij demotiverend, om niet te zeggen deprimerend. Het is vast niet Jezus’ bedoeling geweest, maar door hoe er over hem gesproken werd, werd ik vooral gewezen op de pijnlijkheid van mijn eigen onvermijdelijke tekortschieten. Je snapt, daar heb ik het dus liever niet over.
In jezusnaam
Kerstmis nadert. En dus ook onze laatste mantra-avond van het jaar, altijd een extra feestelijke, waarvoor we naar een grotere kerk uitwijken. We vieren een Christelijk feest, in een Christelijke kerk, ik ga dus toch maar eens een poging wagen om het over Jezus te hebben. En dan vooral over zijn naam.
Bladerend in oude aantekeningen kwam ik een uitspraak tegen van een theoloog die uitleg gaf over de naam Jezus. Die naam betekent, zo zei hij: hij bevrijdt. Daar veerde ik meteen van op, ik ben altijd gefascineerd geweest door woorden als vrijheid en bevrijding. Bij Jezus, zo leert de Bijbel, gaat het om bevrijding van zonden. Mij stemde dat toch niet vrolijk, het bedrukte me dat ik voor de bevrijding van mijn zonden afhankelijk zou zijn van een bovenaaardse, onberekenbare en soms nogal strenge instantie buiten mij. Ik werd er eigenlijk bang van.
Leve de zonde!
Maar vandaag de dag kijk ik daar veel opgewekter tegenaan. Vooral omdat ik heb leren zien dat er wel degelijk bevrijding mogelijk is. De bevrijdende ervaring is dan niet dat een ander (of een Ander) zo goed is mij m’n tekortschieten te vergeven. Ik ben gaan zien dat het tekortschieten, het falen, er gewoon bijhoort en ook helemaal niet erg is, sterker nog: mij en de ander wil dienen. Dat heb ik op allerlei manieren geleerd, maar het meest van al: door muziek te maken. Meer speciaal: door te improviseren. En daarin telkens te zien dat als ik onbedoeld ‘zondig’ tegen hoe het lijkt te horen, dat dat altijd weer interessant is. Het leert me iets, het haalt me uit een patroon en brengt me bij een muzikale wending die ik nooit had kunnen bedenken. En als ik samen met een ander improviseer is iedere ‘fout’ eigenlijk vooral een heel spannend moment, ja, een buitenkans!
Als dat in muziek waar is, is het misschien ook waar in de rest van het leven?
Dat is de echte bevrijding van zonden: dat we vrede hebben met ons eigen pad, ons eigen tempo. Met onze eigenaardigheid. Dat we autonome mensen zijn, niet krampachtig onafhankelijk, maar wel soeverein over ons eigen leven. Met onze schaamte, die ons soms doet stoppen, én met ons verlangen, dat ons doet bewegen. Dat we weer weten: er bestaan helemaal geen fouten. Er bestaan alleen maar ervaringen, sommige fijn, sommige pijnlijk. Er is mijn geven en mijn onvermogen. Er is mijn liefde en mijn angst. Vrede hebben met beide kanten, dat is bevrijding. Stel je eens voor: dat soort vrede op aarde voor alle mensen! Shalom, Salaam!
Die vrede is geen saai maakt-niet-uit-alles-is-goed, die vrede is vol leven. Die vrede geeft eindeloos veel ruimte, en in die ruimte kunnen we onszelf laten horen, en ons, beetje bij beetje, soms best open en soms wat klungelig, met anderen verbinden. Dan brengen we in praktijk waar Eckhart Tolle ons toe aanspoort in de uitspraak die boven deze column staat. Dat citaat stond ook in onze allereerste nieuwsbrief van dit jaar, het leek me mooi om daarmee 2017 weer af te ronden. Want dit is waar stembevrijding over gaat: ruimte voor jou, ruimte voor ieder mens. Het is een heel proces, en het is fascinerend vanaf de eerste noot. Dus kom maar, of het nou je eerste stap is of je duizendste.
Zingen zonder eindpunt
Over een heleboel punten
oktober 2021
