Het zal je niet ontgaan zijn: Kerstmis nadert. In het dorp waar ik sinds een paar jaar woon uit dat zich in een vrijwel dagelijks groeiende hoeveelheid door lichtjes versierde huizen, bomen, hekken, fietsen, ja, zelfs een verlichte hooimijt ontbreekt niet. Kerstmannetjes in tuinen, op daken, in bomen, arrensleeën in allerlei soorten en maten. De variëteit is groot, ook in smaak, maar dat is zichtbaar iets heel persoonlijks. En laat ik maar eerlijk zijn: wij doen er niet aan mee, maar ik geniet er stiekem enorm van.
Daalt met Kerstmis de vrede neder over deze wereld? En maken we enige kans dat die vrede langer dan een dag duurt? Je hoeft geen cynicus te zijn om daaraan te twijfelen. Wij mensen hebben het moeilijk met vrede. Bovenstaand citaat van Rumi legt dat eigenlijk heel simpel uit. We hebben moeite met vrede omdat we moeite hebben met imperfectie. Het is precies die moeite, die weerstand, die we zullen moeten opgeven.
Dat is op wereldschaal zo, en dat is ook zo op de schaal van ons eigen leven en samenleven. Op wereldschaal lijkt vrede ver weg, maar welbeschouwd zijn er in deze eeuw relatief veel minder oorlogen en gewapende conflicten dan bijvoorbeeld in de middeleeuwen. We boeken vooruitgang, al kun je behoorlijk mismoedig worden als je de krant leest.
Alles, echt alles
Wat betekent vrede voor jou, als je door Rumi’s ogen naar je eigen leven kijkt? Waar kun jij geen vrede mee sluiten? Welke onvolmaaktheid in jouw leven, welke onvolmaaktheid in anderen moet toch echt eerst overwonnen worden?
Vorige week woonde ik de uitvaartmis bij van een tante. Ik houd van dat soort aangelegenheden, waar je elkaar kunt ontmoeten rond het mysterie van leven en dood. Er valt altijd iets te leren van hoe de overledene is omgegaan met dat mysterie, er is wellicht een mooi lied, een mooie tekst, een inspirerend ritueel. Bij deze gelegenheid trof mij een bijna terloops bijzinnetje van de voorganger, waarin hij God benoemde als: alles in allen. Dat vond ik bijzonder mooi gezegd. Alles in allen. Stel je toch eens voor dat alles in mij, alles in jou, alles in onze geliefden, en alles in degenen die we niet kunnen liefhebben, dat dat alles goddelijk is. Ja, iedere keer als we die gedachte kunnen toelaten is vrede voelbaar. God is dan dus niet alleen maar het Hoogste, het Hogere, en daarmee vrijwel onbereikbaar ver weg. God is alles. Dat is een heel ander beeld dan ik vroeger geleerd heb, maar ik ben er blij mee. Dat is toch ook het mooie van leven in deze tijd, waarin we woorden als God, geloven en bidden opnieuw kunnen definiëren, we kunnen ze eigenlijk opnieuw open maken.
Een paar weken geleden kreeg ik plotseling inspiratie voor een nieuw lied, een nieuwe mantra. Plotseling is hier echt het gepaste woord. Het drong zich namelijk aan me op terwijl ik eigenlijk met een heel ander lied bezig was, een lied dat zich al maanden in de conceptiefase bevindt. Maar dit nieuwe lied stond in een half uur op papier, en dezelfde avond zongen we het. En nu denk ik: het gaat precies over dit thema: God als alles in allen. De tekst bevat drie woorden uit drie verschillende tradities: Ohm – Shalom – Salaam. De woorden Shalom en Salaam betekenen natuurlijk allebei vrede, in respectievelijk het Hebreeuws en het Arabisch. Maar wat doet dat Ohm daarbij? Ohm is niet zomaar een klank, Ohm is de oerklank. Dat is dus: de klank van het begin, de klank waarmee alles begon. Wat een ontzagwekkende gedachte is dat toch, dat alles wat er nu is, die onbevattelijke verscheidenheid die we kennen, op één moment begonnen is. Dan moet het dus wel één zijn, dan moet het wezenlijk allemaal met elkaar verbonden en in harmonie zijn.
Ja, het kan
Die harmonie kunnen wij er lang niet altijd meer in zien. Maar zingend kunnen we er iets van ervaren, op de beste momenten kunnen we er zelfs door gegrepen en geroerd voelen en weten: het is waar. Alles hoort erbij, iedereen hoort erbij, ik hoor erbij, met alles in mij. Die momenten zijn zo hoopvol, dan kunnen we voelen: ja, het kan, ja, het bestaat. Als daar met Kerstmis iets meer kans op is dan op andere dagen dan zeg ik: leve Kerstmis. En kom maar op met die kerstversiering.
