Terwijl ik dit schrijf zijn de Algemene Beschouwingen in de Tweede Kamer aan de gang. En moet ik denken aan die leuke uitspraak van Groucho Marx: ‘Politics is the art of looking for trouble, finding it everywhere, diagnosing it incorrectly and applying the wrong remedies.’ Arme politici. Maar ja, ze zitten daar namens ons. En ze lijken ook erg op ons. Want hoe vaak doen wij in ons eigen leven niet precies wat hier beschreven wordt?
Het is zo verleidelijk om te focussen op problemen. Er gaat een enorme trekkracht van uit. Dus we gaan denken, piekeren, ingewikkelde gesprekken voeren. We maken ons zorgen en we gaan erg ons best doen. Zo raken we er helemaal in verstrikt. We zijn ons dat maar al te vaak niet eens bewust, het is namelijk een helemaal ingesleten patroon geworden. Je zou haast gaan denken dat het zo hoort.
Maar Einstein had gelijk: geen enkel probleem wordt echt opgelost op het niveau waarop het ontstaat. Geen enkel probleem wordt dus opgelost doordat jij je er zorgen over maakt, want al piekerend blijf je op het probleemniveau steken. De dalai lama zei het ooit heel treffend: als een probleem opgelost kan worden dan is er geen reden om je zorgen te maken. Als het niet op te lossen valt heeft zorgen maken geen zin. Dus er valt geen enkel voordeel te behalen met je zorgen maken.
Om ons te ont-trekken aan de trekkracht van de zorgelijkheid moeten we ons begeven naar een ander, hoger niveau. Ja, dat valt te leren. En het leuke is nou: op dat niveau is het probleem natuurlijk geen probleem meer. Het is letterlijk opgelost!
Eenvoud lost op
Hoe leren we dat te doen? Het meest werkzame antwoord dat ik ken, luidt: door eenvoud. Het hogere niveau is niet complexer, maar eenvoudiger. Ik heb al jaren baat bij wat ik daarover in muziek maken geleerd heb: als ik vastloop heb ik het te moeilijk gemaakt. En dan loont eenvoud. In onze zangactiviteiten is eenvoud inmiddels echt een leidraad geworden. Het is opzienbarend hoeveel gedoe gewoon oplost in eenvoud.
Die eenvoud is vaak nog het moeilijkste voor mensen met enige scholing op muziekgebied. In workshops met professionele musici (of acteurs) kom ik dat vaak tegen: zij hebben zoveel vaardigheden verworven en zijn daar zo vertrouwd mee dat het voor hen een hele klus is om zich daardoor niet te laten bepalen. Wie veel weet en kan, zoekt de antwoorden meestal op dat vertrouwde terrein. En het punt is steeds: kennis is heel bruikbaar, maar als hij de baas wordt, verwordt hij tot controle. En die blokkeert dan de vrije stroom die muziek in wezen is. Je hoeft geen professional te zijn om in deze val te lopen – iedere min of meer geoefende zanger kan er last van hebben.
Muziek is per definitie trilling, stroom, leven. Dat betekent: ongewis, kwetsbaar, delicaat. Wie musiceert heeft natuurlijk beheersing nodig. Maar kun je die beheersing ook loslaten en de kwetsbaarheid ruimte geven? De beheersing leren beheren, dat is hogeschoolwerk. In ieder van ons schuilt een doe-het-zelvertje die graag de boel in de hand houdt. Eigenlijk komt het neer op: durf je doel-loos te zingen? Dat betekent: durf je te zingen puur om het beleven van wat er nu is, en het laten horen daarvan, of dat nou genot of pijn of wat dan ook is? Kun je zingen, niet om mij te imponeren, niet om mij te verrassen, niet om te voorkomen dat ik het saai vind, niet om welke reden dan ook, maar alleen: omdat het fijn is en omdat je je wilt uiten? Dat is eenvoud, maar die vergt openheid en dus moed.
Dubbel cadeau
Durf je die openheid aan? Dan beloof ik je een tweezijdig cadeau. De ene kant van het cadeau is: vrijheid. De andere kant is: contact. Dat cadeau voelt dan als pure genade, en dat is het ook.
Over die genade gaat stembevrijding. Die vreugde willen we delen en daarom organiseren we van alles. Want die genade is voor ons allemaal weggelegd. Een van de mooiste vormen die we inmiddels ontwikkeld hebben vind ikzelf onze retraites. Waar we stil zijn en zingen. Zo gaan we open, steeds weer. In februari houden we weer een retraiteweekend, en in juli een retraiteweek. En dit najaar gaan we weer een nieuwe vorm uitproberen: een zondagmiddagretraite. Nog weer wat laagdrempeliger, in de hoop dat we daardoor nog wat meer mensen bereiken. Geloof me: deze eenvoud van stil zijn en zingen, een hele middag lang, die helpt ons echt om onze problemen te overstijgen. Want we voelen dan weer: we zijn allemaal meer dan een probleemgeval. We zijn een wonder.
