Onlangs stond in de Volkskrant een interview met de bioloog Richard Dawkins, bekend vanwege zijn peilloze afkeer van geloven in een God, dat in zijn ogen een belediging is voor het menselijke verstand. Hij is een rasechte atheïst, op basis van logica. Ik houd ook erg van logica, en het kost mij geen moeite om mee te gaan in zijn gedachten over de door mensen geschapen Godsbeelden. Natuurlijk kloppen die niet, per definitie eigenlijk. Ieder woord, ieder beeld wat het mysterie tracht te bevatten is sowieso ontoereikend.
Maar als alle godsdiensten het bij het verkeerde eind hebben, en we zetten dus alle dogma’s die ze verkondigen overboord, dan we zijn er nog niet. Wat mij bij atheïsten altijd intrigeert is: hoe gaan ze om met de vraag waarom er iets is en niet niets. Ik knipperde even met m’n ogen toen ik het antwoord van Dawkins las. Hij zei: het leven is een cadeau, een prachtcadeau.
Nou ja, ook dat ben ik met hem eens. Maar waarom stopt daar zijn logisch denken? Een cadeau wordt pas een cadeau als het gegeven wordt. Ik kan me dus niets voorstellen bij een cadeau zonder gever. Of beter gezegd: zonder geven. Er gaat een beweging aan het cadeau vooraf. Dat is toch logisch? Waar komt die beweging vandaan? Die vraag blijft bij Dawkins onbeantwoord, en dat is niet vreemd, want die vraag valt niet door ons te beantwoorden. Maar we moeten ‘m wel stellen! Al was het maar om met nog meer verwondering het cadeau uit te pakken, te ervaren wat het ons wil brengen aan vreugde en verdriet en wie weet dat allemaal te bezingen.
Muziek is ook zo’n cadeau.
Je kunt je er niet genoeg over verbazen, het is een wonder, om niet te zeggen een godsgeschenk. Het is een stroom die onophoudelijk voor ons beschikbaar is en ons verbazend veel te bieden heeft. Ik kwam daarover op internet een enorm inspirerend verhaal tegen, lees even door en verheug je.
Het gaat over een Engelse basisschool die een slechte beoordeling kreeg van de inspectie, want de resultaten waren niet best. De school besloot als reactie daarop tot een beleidswijziging. Gingen ze meer taal- en rekenlessen geven? Nee, men koos ervoor om muziekles, drama en kunst aan het schoolprogramma toe te voegen. En niet één uurtje muziek in de week, nee, zes! En ook in reken- en geschiedenislessen wordt dankbaar van zingen gebruik gemaakt.
En wat gebeurde er? De schoolresultaten gingen zodanig vooruit, dat de school inmiddels op allerlei punten beduidend boven het landelijk gemiddelde scoort. Ook op het gebied van lezen, schrijven en rekenen. Dit resultaat is extra opvallend omdat 99 procent van de leerlingen van deze school Engels niet als moedertaal heeft. Bovendien kregen de kinderen door de muzieklessen ook meer zelfvertrouwen en sociale vaardigheden. Wie meer hierover wil weten vindt onderaan een link naar het betreffende artikel in The Guardian.
Wie laat dit verhaal even lezen aan onze nieuwe ministers van onderwijs?
Maar net zo belangrijk: hoe is het met jouw muziek? Bespeel je een instrument? Zing je? Doen hoor, je gaat er beter van leren. Ook als je niet jong meer bent, echt waar. Maar doe het vooral omdat het fijn is. Je kunt ook zeggen: omdat het cadeau uitgepakt moet worden.
Bij het uitpakken van het muziek-cadeau kan er overigens ook nog wel een en ander mis gaan. Ik had onlangs een zangeres op les, een zeer muzikale vrouw, met een prachtige stem. Ze vertelde me hoe ze tijdens haar conservatoriumopleiding al haar vertrouwen in haar zingen was kwijtgeraakt. Hoe pijnlijk! Wat is dat toch, in onze cultuur, dat wij zo met dit soort getalenteerde mensen omgaan? En nee, het is niet de schuld van conservatoria. Daar werken bevlogen mensen die erg hun best doen. Maar iets in ons denken, iets in het systeem, iets in onze cultuur van goed en fout, moet echt grondig veranderen. We moeten muziek weer gaan beleven als cadeau, als stroom die door ons heen gaat, in plaats van als een prestatie die geleverd moet worden.
Kan stembevrijding hier iets betekenen? Ik hoop het. Een paar keer per jaar geef ik een workshop aan professionele zangers en instrumentalisten, waar we al improviserend ieders eigenheid verkennen. Want dat is waar de luisteraar naar verlangt: een echt mens te horen. Maar dat is ook, of juist (?) voor musici een enorm spannend gebied.
Dit zijn de namen.
Deze week is het Allerzielen. In de katholieke traditie waarin ik opgegroeid ben is dat de dag waarop onze dierbare overledenen her-dacht worden. Inmiddels is het een mooie traditie geworden om dat ook tijdens Het Lied van de Ziel te doen: vrijdag a.s. in Amsterdam (en donderdag in Huissen, bij Arnhem). We zingen de namen van een aantal van onze dierbaren, en we zingen vóór hen. Omdat ze in ons hart voortleven.
