Bevrijding, groot en klein

Bevrijding is mooier dan vrijheid
Joachim Gauck (Leipzig, 9 oktober 2014)

Gisteren werd ik getroffen door bovenstaande uitspraak van Joachim Gauck, de Duitse bondspresident. Het was de kop boven een artikeltje op de site van de NOS over de grote demonstratie in Leipzig, 25 jaar geleden, die het begin inluidde van het vallen van de Muur.

Gauck sprak bij de herdenking daarvan, en hij zei prachtige en leerzame dingen over bevrijding. Ik spits natuurlijk meteen de oren als dat woord valt, want bevrijding is mijn vak. Nou ja, stembevrijding is mijn vak, maar iedereen die ooit een moment van stembevrijding beleefd heeft weet dat er dan altijd meer bevrijd wordt dan alleen de stem.

‘Bevrijding is mooier dan vrijheid’. Dat is al intrigerend gezegd, maar in het artikeltje bleek dat Gauck zich nog iets preciezer had uitgedrukt, kennelijk vond de koppenmaker dat wat te lang. Hij zei eigenlijk: ‘Bevrijding maakt je nog gelukkiger dan vrijheid’. Daarmee raakt hij de kern van wat geluk is. Geluk is niet een bereikt resultaat (vrijheid), maar een moment, een beweging, een ervaring. Het is geen verworvenheid die je dan verder in je bezit kunt houden. Het met elkaar in een land in vrijheid samenleven is ongetwijfeld te verkiezen boven onvrijheid, maar garandeert allesbehalve een voortdurende staat van geluk. En dit principe, dat het proces telt, niet het resultaat, dat is nou juist wat stembevrijding zo levendig en ook spannend maakt: de ervaring in het moment laat zich nooit programmeren. Maar als de bevrijding plaatsvindt is het onmiskenbaar een moment van geluk.

Maar Gauck zei nog meer.
‘We liepen rechtop en kregen weer zelfrespect en waardigheid’. Vind je dat niet bijzonder hoopgevend? Er was onderdrukking en willekeur. Deze demonstratie vond plaats een maand voordat de vrijheid een feit werd. Maar toen was er dus al dit moment van bevrijding: niet door een besluit van buitenaf, een toegeven van de machthebbers, maar door een besluit van binnenuit. Rechtop lopen, zelfrespect, waardigheid. ’We waren onderdanen, maar werden burgers’. Een daad van grote moed. Waarbij natuurlijk de onderlinge steun van al die demonstranten cruciaal geweest is, op momenten van moed kunnen mensen elkaars nabijheid goed gebruiken.

Fijn, toch, als politici uitspraken doen die recht uit het hart komen en doorleefd zijn.

Groot en klein
Dit proces, dat in de DDR in het groot plaatsvond, met indrukwekkende gebeurtenissen als gevolg, dat kan op kleine, persoonlijk schaal in ons leven ook steeds weer gebeuren. En de kenmerken zijn hetzelfde. Waar jij of ik in waardigheid groeien, er voor kiezen om niet meer onderdaan te zijn van wat ons lijkt te willen overheersen, daar kan zich een moment van bevrijding tonen. En dat is altijd weer een groots moment. Dat is waar stembevrijding over gaat. En wie dat beleeft die gaat werkelijk vanzelf zingen.

De reden van deze extra nieuwsbrief was, zoals ik zei, eigenlijk: het aankondigen van een nieuwe datum. Het gaat om onze kennismakingsmiddag “Jij Bent Muziek”. Ik ga nou mezelf gewoon eens permitteren om je die middag enorm aan te bevelen. Gisteren mocht ik zo’n middag geven in Rotterdam en toen zag ik het weer: bevrijding is steeds weer een wondermooi moment. Ik heb het al vaak mogen zien. Maar het went nooit, en het verveelt nooit. Meteen na die middag las ik het artikeltje over Gauck en zag ik alle parallellen. Als wat hij zegt jou aanspreekt dan snap jij waarschijnlijk ook waar stembevrijding over gaat: rechtop staan in je eigen zingen, je stem in zelfrespect naar buiten laten komen. Je omringd en gesteund weten door de aanwezigheid van anderen die hetzelfde verlangen koesteren. En dan genieten van het moment van bevrijding.

Jan Kortie